Terapia grupowa ma długą udokumentowaną przeszłość jako bardzo skuteczna i użyteczna forma psychoterapii. Jest równie pomocna jak terapia indywidualna, a w niektórych przypadkach przewyższa ją pod tym względem, zwłaszcza jeśli wsparcie społeczne i uczenie się o relacjach interpersonalnych są ważnymi celami leczenia.
/Yalom I., Leszcz M., Psychoterapia grupowa, teoria i praktyka/
Fazy rozwoju grupy w psychoterapii:
1/ Faza orientacji
2/ Faza konfrontacji i eksploracji różnic
3/ Faza pogłębionej eksploracji problemów na poziomie grupowym i indywidualnym
4/ Faza kończenia psychoterapii
Faza orientacji
Początek psychoterapii służy wzajemnemu poznawaniu się, stąd niezbędna jest prezentacja członków grupy. Pojawia się myślenie: JA, ON, ONA. Brak w tym czasie spójności grupy, dominuje lęk, obawa przed oceną, chęć pozytywnej autoprezentacji, ale również ciekawość i duże pokłady nadziei. Osoby widzą się w dwóch kolorach: czarnym i biały. Do kogoś komuś bliżej od samego początku, a z kimś innym wydaje się totalnie nie po drodze.
Grupa powinna podążać w jakimś kierunku, a do tego niezbędne jest określenie celów i oczekiwań, ale też omówienie potencjalnych trudności, wyrażenie obaw i wątpliwości.
Faza konfrontacji i eksploracji różnic
Podczas tej fazy konstytuują się role grupowe: wyłania się osoba dominująca, błaznująca lub gasząca potenjalne pożary, najbardziej sympatyczna osoba, osoba przyjmująca na siebie niezadowolenie i frustracje grupy, osoba dostosowana, pilnie wykonująca i ucząca się oraz outsider. Dominuje myślenie: JA i ONI, MY i ONI.
Oprócz pozytywnych emocji, wybrzmiewa irytacja, zniechęcenie, złość, przerzucanie winy, poczucie odtrącenia, wykluczenia. Może dochodzić do konfrontacji.
Oczywiście te wszystkie mechanizmy rozgrywają się w grupie na poziomie świadomym i nieświadomym. Nie pomaga wcześniejsze doświadczenie w innych grupach, ponieważ za każdym razem funkcjonujemy w różnych składach osobowych, borykamy się z różnymi własnymi przeżyciami czy stanami i nieodłącznie towarzyszą nam nasze własne obrony i opór.
Dlatego tak wartościowe jest oglądanie się w tym doświadczeniu, konfrontacja z własnymi emocjami i nadawanie znaczenia własnym zachowaniom. Do tego pomocna jest osoba prowadząca grupę i inni jej członkowie. Grupa staje się lustrem dla każdej osoby. To nie jest jednak jedynie surowe doświadczanie – wówczas nie byłoby to terapeutyczne. W terapii grupowej ważne jest by przeżywać to, czego się doświadcza w poczuciu bezpieczeństwa, w atmosferze zgody na takie doświadczanie, ucząc się od innych, jak mówić o problemach, jak je przeżywać i jak sobie z nimi radzić.
Faza konfrontacji i eksploracji różnic może korzystnie oczyścić grupę z niedomówień, doprowadzić do wyjaśnienia tego, co niezrozumiałe, uspokoić, dając jasność w temacie granic, wzbudzić autorefleksję na temat własnych problemów z komunikacją, poczuciem własnej wartości, agresją itp.
Faza pogłębionej eksploracji problemów na poziomie grupowym i indywidualnym
Po wyjaśnieniu różnic, rozwiązaniu konfliktów i osadzeniu się w grupie wzrasta poczucie bezpieczeństwa, oczekiwania wydają się bardziej adekwatne i dzięki temu możliwe staje się pogłębione eksplorowanie problemów. Dominuje zmienne myślenie JA, ON, ONA, MY.
Oczywiście pod wpływem różnych czynników może dochodzić do ponownego pogłębienia różnic i regresji grupy, ponieważ rozwój grupy fluktuuje i jest wypadkową indywidualnych przeżyć i potrzeb.
Faza pogłębionej eksploracji problemów na poziomie grupowym i indywidualnym świadczy o dobrej jakości tej fazy.
Faza kończenia psychoterapii
Członkowie grupy będą zmagali się z uczuciami związanymi z separacją i stratą. Pojawi się więc smutek, niepokój, niepewność, ale też ekscytacja, poczucie gotowości do odejścia. Obecnie każdy będzie się wyodrębniał, a w myśleniu zacznie dominować JA, jednak zazwyczaj z towarzyszącym poczuciem bycia częścią MY.