Teoretyczny model rozwoju ludzkiej seksualności, pozwalający umiejscowić i zrozumieć występujące zaburzenia tej sfery życia, został zaproponowany przez Martina Seligmana [Seligman M, Walker EF, Rosenhan DL. Psychopatologia. Poznań: Zysk i S-ka; 2003, s. 572– 615]. Uwzględnia on podział życia erotycznego na pięć warstw, z których każda kolejna opiera się na warstwie niższej.

Warstwa nr 1 – Identyfikacja płciowa

  • Tożsamość płciowa.
  • Najbardziej podstawowe poczucie, świadomość bycia przedstawicielem płci męskiej lub przedstawicielką płci żeńskiej.
  • Nie jest kwestią wyboru.
  • Na kształtowanie się tożsamości płciowej i organów płciowych wpływa intensywność działania androgenów na płód, a nie sama obecność chromosomów płciowych.
  • Pewien wpływ mogą mieć późniejsze doświadczenia dziecka.
  • Okazuje się nie zawsze być równoznaczna z zestawem posiadanych narządów płciowych (zewnętrznych i wewnętrznych),
  • Transseksualizm (kryteria ICD) – biologicznie zdrowy przedstawiciel jednej płci o poczuciu bycia osobą płci przeciwnej, chcący pełnej zmiany w kierunku płci odczuwanej jako tożsama z Ja. Może występować od dzieciństwa, zostać „odkryte później” (np. od fetyszyzmu poprzez transwestytyzm podwójnej roli aż do transseksualizmu). Typ M/K (biologiczny mężczyzna czujący się kobietą) i K/M (biologiczna kobieta czująca się mężczyzną). Mogą mieć różną orientację seksualną. Leczenie transseksualisty polega na psychoterapii w celu przygotowania pacjenta do pełnienia roli płciowej związanej z odczuwaną identyfikacją płciową. Następnie leczenie hormonalne i/lub chirurgiczna korekta płci. Tożsamość transseksualna powinna utrzymywać się stale, nie krócej niże przez ostatnie 2 lata
  • Transgenderyzm – jak transseksualizm, bez chęci dokonywania korekty chirurgicznej płci, jedynie hormony i pełnienie roli płci zgodnej z Ja.
  • Zespół adrenogenitalny (AGS) – kariotyp XX, narządy zewnętrzne męskie, wewnętrzne żeńskie, poczucie bycia mężczyzną.
  • Zespół niewrażliwości na androgeny (AIS) – kariotyp XY, narządy płciowe zewnętrzne żeńskie, wewnętrzne męskie, poczucie bycia kobietą.
  • Transwestytyzm typu podwójnej roli – ubieranie się w stroje płci przeciwnej w celu uzyskania zadowolenia (ale nie pobudzenia seksualnego) z chwilowego bycia osobą płci przeciwnej, bez pragnienia trwałej zmiany płci.

Na podstawie wykładów dla studentów kierunku: Psychogeriatria z neurorehabilitacją – studia podyplomowe, PUM, Szczecin, 2013r.