Przedmowa
W społeczeństwie zachodnim w ciągu ostatnich 50 lat wzrosła świadomość problematyki okresu dojrzewania, które wzbudza w starszym pokoleniu naprzemiennie niepokój, ekscytację i zawiść. Chociaż reakcje te więcej mówią o osobach dorosłych niż o nastolatkach, każdy, kto poważnie traktuje temat dorastania, zdaje sobie sprawę z tego, z jakimi kłopotami zmaga się wielu młodych ludzi. Potwierdzeniem czego są rosnąca liczba samobójstw popełnianych przez dorastające osoby oraz coraz większe grono nastolatków uzależnionych od narkotyków. Ponadto odnotowuje się rekordową liczbę dokonywanych przestępstw i aktów agresji, których zarówno sprawcami, jak i ofiarami są młodzi ludzie.
W Rozdziale 9 niniejszej książki Stephen Briggs, opisując proces odchodzenia z domu rodzinnego, przedstawił wybrane zadania okresu dojrzewania – podejmowanie roli rodzica, studenta, pracownika czy partnera seksualnego. We współczesnym, bardzo złożonym i podlegającym gwałtownym zmianom świecie, niektóre z tych zadań okazują się obecnie znacznie trudniejsze, niż były dawniej. Świat dorosłych nie zapewnia już młodym ludziom takiego oparcia jak kiedyś; brakuje niezawodnego punktu odniesienia, do którego młodzież mogłaby się dostosowywać i który mogłaby kwestionować. Dzieje się tak dlatego, że większość osób dorosłych dorastała w realiach zupełnie innych niż współczesne. Na przykład zawody, które obecnie wykonują młode osoby, w większości nie istniały w młodości ich rodziców, zaniknęły też pewne profesje z czasów poprzednich pokoleń. Przeminęły już czasy, gdy młodzi ludzie szli w ślady rodziców. Model osoby stanowiącej godny do naśladowania wzór stracił na aktualności. Wszelkie aspekty i zadania związane z osiąganiem dorosłości wymagają dzisiaj od młodych osób znacznie intensywniejszego przepracowania relacji z rodzicami. Dla nastolatków wsparcie rodziców ma ogromne znaczenie, jednak współcześnie wspieranie dorastających dzieci w ich problemach wymaga o wiele więcej wysiłku niż kiedyś – osobom dorosłym trudno jest pomagać młodym osobom w procesie, który ich samych tak bardzo zdumiewa i niepokoi.
Nie ma wątpliwości, że przed osobami zawodowo pomagającymi młodym ludziom stoi ogromne wyzwanie. Społeczeństwo stopniowo zauważa potrzebę podjęcia określonych działań i oczekuje pomocy od profesjonalistów. Jednak w pracy z nastolatkami często można się spotkać z sytuacjami tak niezrozumiałymi, że trudno wypracować konstruktywne sposoby interwencji.
Stephen Briggs opracował dość unikatowy przewodnik, który ma pomóc w tym zadaniu. Czytelnik skorzysta z różnorodnych informacji o funkcjonowaniu młodych ludzi oraz o metodach pracy z młodzieżą. Autor przedstawia psychodynamiczną charakterystykę i sposób rozumienia najgłębszych lęków i konfliktów nastolatków. Następnie analizuje interakcje między lękami młodych osób a zewnętrznymi złożonymi okolicznościami ich życia. Jak kształtują oni nową, dorosłą tożsamość? Briggs uważa, że tożsamość nastolatka formuje się w relacji – określa ją mianem tożsamości interpersonalnej. Opisując przebieg rozwoju nastolatków, autor ujmuje proces stopniowej zmiany poczucia podmiotowości. Uwzględnia przy tym komplikacje, które wynikają z funkcjonowania w społeczeństwie wieloetnicznym – analizuje doświadczenia nastolatków pochodzących z różnych grup etnicznych. W dzisiejszych czasach wypracowanie sposobów radzenia sobie w tym szczególnym kontekście jest bez wątpienia jednym z najważniejszych zadań osób pracujących z młodzieżą.
Kwestia wychowywania dojrzewających dzieci oraz pracy z nastolatkami i ich wpływu na instytucje przywołuje problem, z jakim zawsze muszą mierzyć się profesjonaliści. Młodzi ludzie potrafią „zaleźć za skórę”, wywołując poczucie paraliżu i wzbudzając silne uczucia – te, wobec których sami są bezradni. Briggs rozumie ten mechanizm jako przekazywanie uczuć – nastolatkowie projektują emocje w tych, którzy próbują im pomóc. Te doświadczenia często bywają nieprzyjemne i przerażające, a także frustrujące. Jednak zrozumienie procesu przekazywania uczuć sprawia, że borykanie się z tego rodzaju sytuacjami odczuwamy jako odpowiedni i pomocny sposób podążania za młodymi osobami i wspierania ich w poszukiwaniu utraconej nadziei i odwagi.
Proces dojrzewania, niczym odyseja, wymaga odwagi i zdolności konfrontowania się z samotnością. Wiele młodych osób nie potrafi samodzielnie odbyć tej wędrówki, niejednokrotnie doświadczając zagubienia, a nawet zupełnej rezygnacji. Książka Stephena Briggsa skierowana jest do osób, które pomagają nastolatkom w odbyciu tej wymagającej podróży. Praca z nastolatkami i młodymi dorosłymi wspiera profesjonalistów w ich codziennych zmaganiach, jakie niesie praca z młodzieżą.
Robin Anderson
Członek Brytyjskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego
Psychiatra konsultant
SPIS TREŚCI:
Przedmowa
Wprowadzenie do drugiego wydania angielskiego
Rozdział 1: Współczesne ujęcie problematyki okresu dojrzewania – czy „wiek przejściowy” to określenie wciąż aktualne?
Rozdział 2: Stawanie się podmiotem w okresie dojrzewania
Rozdział 3: Przynależność etniczna a kształtowanie się tożsamości
Rozdział 4: Wychowywanie nastolatków
Rozdział 5: Instytucja jako przestrzeń pomieszczająca przeżycia nastolatków
Rozdział 6: Nastolatkowie jako tymczasowi autsajderzy – zachowania antyspołeczne
Rozdział 7: Trudności nastolatków z budowaniem odrębności
Rozdział 8: Stany psychotyczne i skłonności samobójcze nastolatków
Rozdział 9: Wkraczanie w dorosłość
W okresie dojrzewania dziecko wycofuje się z uwewnętrznionych relacji etapu dzieciństwa, ale także – pod wpływem opuszczenia stosunkowo przewidywalnego świata latencji – ponownie doświadcza niemowlęcych pragnień, pożądań i sposobów budowania więzi. /s. 61/
Aby dojrzeć, należy uznać rozwojowy charakter dawnych bolesnych doświadczeń, na przykład wykluczenia z relacji rodziców i wielu innych niezwykle intensywnych przeżyć z dzieciństwa, które powodowały upokorzenie, cierpienie i narcystyczne zranienia. Oznacza to również akceptację faktu, że dzieciństwo nie było idealne, ani nawet takie, jakie chciało się mieć.” /s. 72/
(…) anoreksja to nie tylko fizyczne zamknięcie ust przed jedzeniem, ale także zamknięcie umysłu, czyli wycofanie ze świata emocji i relacji, a zwłaszcza rezygnacja z dążenia do bliskości. (…) nastolatka cierpiąca z powodu zaburzeń odżywiania ma szczególną relację z rodzicami, zwłaszcza z matką, a mianowicie staje się odbiorcą nieprzetrawionych emocjonalnych przeżyć matki. Dochodzi więc do odwrócenia ról i rodzic nie pełni funkcji pomieszczającej. /s. 197/
(…) pacjenci z zaburzeniami odżywiania dążą do uśmiercenia zarówno relacji interpersonalnych, jak i swojego świata wewnętrznego. Żeby udowodnić, że „obiekt” jest beznadziejny, anorektyczka czyni z bliskiej osoby biernego obserwatora jej destrukcji. /s. 198/
Praca z nastolatkami i młodymi dorosłymi. Współczesne podejście psychodynamiczne Stephen Briggs, Wydawnictwo Ingeniu, 2017