Francuscy badacze – psychoanalityk Jean Laplanche (1924–2012) i filozof Jean-Bertrand Pontalis (1924–2013) stworzyli w latach sześćdziesiątych XX wieku ten słownik, który okazał się wielkim sukcesem: sprzedano go we Francji ponad dwieście tysięcy egzemplarzy, przetłumaczono na kilkanaście języków. Około trzystu obszernie objaśnionych haseł oddaje konceptualizację psychoanalizy głęboko przemyślaną i syntetycznie ujętą. Hasła przedstawiają genezę i ewolucję poszczególnych pojęć u twórcy psychoanalizy, Sigmunda Freuda (1856–1939), i jego kontynuatorów. Dzieło Laplanche’a i Pontalisa można z powodzeniem nazwać autorskim, pisanym z określonej perspektywy, w atmosferze rzuconego w latach pięćdziesiątych przez Jacques’a Lacana hasła „z powrotem do Freuda”. Nie jest to słownik w ścisłym sensie ani encyklopedia, lecz raczej zbiór mini-esejów podejmujących także dyskusję z omawianym konceptem, pokazujących jego zalety i słabości. Taki opis pojęć od strony ich historii, struktury i problematyki nie zastąpi lektury źródłowych tekstów, lecz może posłużyć za intelektualną mapę, która ułatwi poruszanie się po – wiadomo, kontrowersyjnym i grząskim – terytorium psychoanalizy. Szerokie podejście do haseł – i historyczne, i krytyczne – sprawi, że to kompendium pomoże zarówno początkującym, jak i zaawansowanym czytelnikom w poznawaniu „tajników” psychoanalizy – mimo wszystko jakże intrygującego zjawiska wśród nauk i praktyk współczesnego świata.

O KOMPLEKSIE EDYPA:

Zorganizowany zespół miłosnych i wrogich pragnień, jakie żywi dziecko do swych rodziców. W formie zwanej pozytywną (prostą) kompleks ten przedstawia się tak, jak w historii Króla Edypa: pragnienie śmierci rywala, którym jest postać rodzica tej samej płci, i pragnienie seksualne wobec postaci płci przeciwnej. W formie negatywnej przedstawia się odwrotnie: miłość do rodzica tej samej płci i zazdrosna nienawiść wobec rodzica płci przeciwnej. Obie te formy można odnaleźć na róznych poziomach w tzw. całościowej formie kompleksu Edypa. /s. 241/

O SUPEREGO -> NAD-JA:

Jedna z instancji osobowości opisana przez Sigmunda Freuda w drugiej teorii aparatu psychicznego: rola Nad-Ja jest porównywana do roli sędziego lub cenzora wobec Ja. Jako funkcje Nad-Ja Freud traktował sumienie, samoobserwację, tworzenie ideałów.

W klasycznym ujęciu Nad-Ja traktuje się jako spadkobiercę kompleksu Edypa; tworzy się ono przez interioryzację nakazów i zakazów rodzicielskich. /s. 298, 634/

Słownik psychoanalizy, Jean Laplanche, J. B. Pontalis, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2023