Główny temat Iluzji, rozczarowania i ironii w psychoanalizie to rola, jaką złudzenia i sny na jawie odgrywają zarówno w życiu codziennym, jak i w psychoanalizie. Autor odwołuje się do przykładów klinicznych i dzieł literackich, by uważnie analizować idealizacje, ich upadek oraz nieuchronne rozczarowania będące następstwem kontaktu z rzeczywistością. Jeżeli udaje się rozpoznać, że iluzje są fantazjami, a nie faktami, można uwewnętrzniać ideały, by służyły jako miara doskonałości. Steiner zwraca uwagę na to, że winniśmy zdawać sobie sprawę zarówno z okrucieństwa prawdy, jak i ze zwodniczej natury iluzji, zaś porzucenie marzenia o wszechmocy to jedno z najważniejszych i najtrudniejszych zadań rozwojowych, wymagających przepracowania także w procesie terapeutycznym. Traumy, fakty życiowe, perspektywa ironiczna – to tylko niektóre z kolejnych tematów podejmowanych przez autora, który przechodzi płynnie od Sofoklesa, przez Miltona do Ibsena, Keatsa, Cervantesa czy Shakespeare’a,
a za każdym razem zaskakuje pomysłowym wykorzystaniem znanych dzieł literackich do omawianych zagadnień. Książka okaże się pomocna dla psychoterapeutów i psychoanalityków, którzy próbują zrozumieć wycofywanie się przez pacjentów w świat fantazji oraz pragną wspierać ich w procesie odbudowywania kontaktu z rzeczywistością.
Omawiając zjawisko narcyzmu, Freud pisze: „Możemy powiedzieć, że […] człowiek wzniósł w sobie ideał, w którym nie dostrzega swego aktualnego <ja>. Mowa tu o ideale ego. Z kolei ego idealne rodzi się z wywodzącej się z zaburzeń narcystycznych iluzji, w której „podobnie jak <ja> dziecięce – cieszy się posiadaniem wszystkich doskonałych przymiotów”. /s. 76/
Niekiedy trauma wyniszcza fizycznie i psychicznie do tego stopnia, że bardzo trudno ją przepracować. Może spowodować, że świat przedstawia się jako faktycznie pełen okrucieństwa oraz prześladowania, a wcześniej istniejące jedynie w nieświadomych fantazjach złe obiekty jawią się jako rzeczywiste. Zmusza nas do rozpoznania obecności drapieżników, nieuniknionej przemocy, a także zawodności chroniącego nas środowiska, na którym polegaliśmy do tej pory. Głęboka trauma może wynikać z doświadczonej przemocy, okrucieństwa wojny lub katastrof oraz poczucia osierocenia i zaniedbania wynikających z utraty dobrego obiektu. /s. 196/
SPIS TREŚCI:
Podziękowania
Przedmowa
Wprowadzenie
1. Iluzja rajskiego ogrodu. Odnalezienie i utrata Edenu
2. Ucząc się od Miltona. Niebezpieczna przepaść między rzeczywistością a ideałem
3. Okrucieństwo prawdy i znaczenie dobroci
4. Użycie i nadużycie wszechmocy podczas wędrówki bohatera
5. Rozczarowanie, upokorzenie i zniekształcenia faktów życiowych
6. Kobiecość nie do zniesienia
7. Sympatyzująca wyobraźnia. Keats oraz przyjmowanie i porzucanie identyfikacji projekcyjnej
8. Wpływ traumy na zdolność mierzenia się z rozczarowaniem
9. Ucząc się od don Kichota
10. Pogodzenie fantazji i rzeczywistości. Zbawcza moc ironii
Bibliografia
Iluzja, rozczarowanie i ironia w psychoanalizie, John Steiner, Oficyna Ingenium 2021