„Spektrum autystyczne” to szerokie pojęcie, które odnosi się do różnych typów osób o cechach autystycznych. Cechy te obejmują zaburzenia interakcji społecznych, zaburzenia rozwoju mowy jako formy komunikacji oraz zburzenia zachowań i zainteresowań, które mają ograniczony, stereotypowy charakter. Słowo „autyzm” (autós – sam) pochodzi z języka greckiego. Sam termin został wprowadzony do psychiatrii przez Eugena Bleulera na określenie jednego z tak zwanych osiowych objawów schizofrenii – odizolowanie od świata zewnętrznego. /s. 137/

U dzieci z autyzmem zaburzoną zdolność do nawiązywania kontaktu społecznego można zaobserwować już przed ukończeniem szóstego miesiąca życia. Dzieci te nie uspokajają się, gdy bierze się je na ręce, nie odpowiadają swoim zachowaniem na próby inicjowania kontaktu przez matkę. Nie uśmiechają się do ludzi lub czynią to sporadycznie. Raczej nie wyciągają rąk ani nie zmieniają postawy ciała w oczekiwaniu na to, że ktoś je przytuli. Nie są zainteresowane ludźmi. /s. 87/

(…) dzieci z autyzmem krócej obserwują innych ludzi, a gdy to robią nie koncentrują się na twarzy. Zdecydowanie wolą bodźce nieożywione, niezależnie od tego, czy bodźce te się poruszają czy też nie. /s. 83/

z okładki książki:

Pierwsze kompleksowe ujęcie zagadnień dojrzewania i osiągania dorosłości przez osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu

Okres dojrzewania i osiągania dorosłości stanowi w przypadku osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu kolejny przełom rozwojowy, w którym szczególną rolę odgrywają ludzie z najbliższego otoczenia rodzice, nauczyciele i terapeuci. Istotne jest wsparcie opiekunów odpowiednimi programami profilaktycznymi, dzięki którym ich podopieczni u progu dorosłości będą potrafili utrzymać satysfakcjonujące relacje, dokonywać świadomych wyborów oraz w pełni uczestniczyć w życiu zawodowym i społecznym.

Autorzy, praktycy z wieloletnim doświadczeniem, omawiają tak istotne formy pomocy i przeciwdziałania społecznej izolacji, jak: Model Pozytywnego Wspierania Zachowań, trening umiejętności społecznych, tworzenie przyjaznego środowiska sensorycznego czy przełamywanie barier w zakresie integracji społecznej i aktywizacji zawodowej. Programy te są dostosowane do polskich realiów i zostały omówione na przykładzie działalności wybranych polskich organizacji pozarządowych. Szczególną uwagę autorzy zwracają na istotny wkład rozwojowo-wychowawczy środowiska rodzinnego w proces rewalidacji. Omawiają też pojawiające się problemy związane z wartościowaniem, samooceną oraz trudnymi przeżyciami emocjonalnymi.

Książka ukazuje różne aspekty funkcjonowania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w sposób całościowy i komplementarny. Skierowana jest do pracowników ośrodków specjalistyczno-diagnostycznych, ośrodków rewalidacyjnych i edukacyjnych oraz rodziców. To także inspirujące źródło wiedzy dla studentów takich kierunków jak psychologia, pedagogika, antropologia, socjologia i polityka społeczna.

Książka wypełnia lukę w dotychczasowym piśmiennictwie i jestem o tym przekonany przyczyni się do jeszcze większego i lepszego zaangażowania w wielospecjalistyczne wspomaganie młodych osób z ASD i ich rodzin. Jest cennym źródłem informacji zarówno dla praktyków, jak i dla osób zajmujących się badaniami naukowymi. Może być także inspiracją dla studentów takich kierunków jak psychologia, pedagogika, antropologia, socjologia i polityka społeczna.

prof. dr hab. Tadeusz Gałkowski

Specyficzną cechą autyzmu jest opóźnienie w scaleniu wszystkich aspektów osobowości, które ma się dokonać w wyniku dojrzewania. Zatem tworzenie się tożsamości płciowej i ukierunkowanie orientacji seksualnej następuje u osób z ASD później niż u rówieśników. Naśladowanie bez zrozumienia kontekstu oraz sztywne interpretowanie sytuacji społecznych utrudnia nawiązywanie relacji międzypłciowych, bycie w bliskiej więzi z drugą osobą w sytuacji intymnej. /s. 131/

Spis treści

CZĘŚĆ 1
Adolescencja i wczesna dorosłość osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu: zagadnienia psychologiczno-medyczne

Rozdział 1
Psychologiczne aspekty dojrzewania i wczesnej dorosłości osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu – Anna Stypuła
Rozdział 2
Autyzm w biegu życia jednostki. Namysł osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu nad stanem samoświadomości oraz nad własną przeszłością i przyszłością – Elżbieta Maria Minczakiewicz
Rozdział 3
Społeczno-komunikacyjne uwarunkowania rozwoju teorii umysłu u osób ze spektrum autyzmu. Od narodzin ku dorosłości – Barbara Winczura
Rozdział 4
Temporalny aspekt funkcjonowania osoby z autystycznym spektrum zaburzeń – Joanna Kossewska
Rozdział 5
Zaburzenia psychiatryczne współwystępujące u adolescentów i młodych osób dorosłych z autyzmem i zespołem Aspergera – strategie leczenia – Bożena Śpila
Rozdział 6
Specyfika zaburzeń neurologicznych w przypadku osób ze spektrum autyzmu – Magdalena Chrościńska-Krawczyk

CZĘŚĆ 2
Wybrane kierunki działań strategicznych w opiece nad osobami z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu. Zastosowania praktyczne

Rozdział 7
Model Pozytywnego Wspierania Zachowań w przełamywaniu barier na drodze do integracji społecznej i aktywizacji zawodowej młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu – Wojciech Sekta, Anna Skierczyńska
Rozdział 8
Trening umiejętności społecznych dla osób z ASD. Założenia programowe uwzgledniające wyzwania okresu dojrzewania – Małgorzata Ciemborowicz, Beata Koczur
Rozdział 9
Zasady tworzenia przyjaznego środowiska sensorycznego dla osób z autyzmem – Katarzyna Patyk, Grzegorz Borkowski
Rozdział 10
Farma Życia szansą na godne życie dorosłych osób z autystycznym spektrum zaburzeń – Alina Perzanowska
Rozdział 11
Przygotowanie zawodowe z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na przykładzie działalności fundacji MADA – Warsztat Terapii Zajęciowej – Jan Reszkiewicz
Rozdział 12
Przygotowanie osób z autystycznym spektrum zaburzeń do dorosłego życia w założeniach programowych lubelskiego oddziału Krajowego Towarzystwa Autyzmu – Iwona Mróz, Teresa Wojtachnia

CZĘŚĆ 3
Sytuacja rodziny osoby z autyzmem: kierunki wsparcia społeczno-specjalistycznego

Rozdział 13
Wyzwania rodzicielskie związane z okresem dojrzewania osoby z autyzmem – Katarzyna Patyk, Maria Panasiuk
Rozdział 14
Profesjonalna pomoc rodzinie z dzieckiem lub dorosłym z ASD. Terapia rodzinna Iwona Gryniuk -Toruń
Rozdział 15
Ubezwłasnowolnienie a autonomia dorosłych osób z autyzmem – Michał Piotr Stępień
Rozdział 16
Analiza prawna możliwości wsparcia przez instytucje z autystycznym spektrum zaburzeń – Joanna Olszewska

Wsparcie młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Teoria i praktyka, Katarzyna Patyk, Maria Panasiuk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2017