Na indywidualny obraz seksualności osób starszych składa się rozwiązanie naturalnego kryzysu rozwojowego, zmiany fizjologiczne i kontekst społeczno-kulturalny. Seksualność rozwija się przez całe życie i nie zanika w okresie starości.
Przekonania społeczne o seksualności seniorów:
- Aktywność seksualna w tym wieku jest szkodliwa dla zdrowia.
- Sama idea seksualności osób starszych bywa postrzegana jako wstydliwa lub wręcz perwersyjna (u młodych seks, to przejaw witalności, u starych – lubieżności)
- Seks w starszym wieku to żałosna próba odzyskania utraconej młodości.
W jaki sposób osoby starsze ustosunkowują się do stawianych im oczekiwań?:
- Fetyszyzacja seksualności, czyli przesadna koncentracja na działaniu narządów płciowych, lęk przed ich utratą.
- Odgrywanie ról osób aseksualnych (spełnienie oczekiwań społecznych, wymówka od życia seksualnego, ulga).
- Kontynuacja zachowań w niezmienionej formie.
- Ograniczenie aktywności.
- Kontynuacja zachowań w zmienionej formie.
- Całkowite wycofanie z zachowań seksualnych.
- Postępowanie uzależnione od możliwości własnych i partnera/rki.
Ograniczenie aktywności może powodować frustrację oraz być drogą do całkowitego ograniczenia aktywności seksualnej, co przyśpiesza proces starzenia się biologicznego, psychicznego i społecznego. To często wiąże się z odrzuceniem również własnej cielesności: dbałości o higienę ciała, o kondycję fizyczną. Przekłada się zazwyczaj na zaniżanie własnej samooceny i pogłębiające się izolowanie społeczne.
Postawy osób starszych wobec zmian w sferze seksualnej:
- Postawa obronna.
- Ucieczka w uzależnienia, pracę, związki pozamałżeńskie.
- Nieprzyznawanie się do niepowodzeń, poczucie osobistej porażki.
- Postawa destrukcyjna.
- Rezygnacja z aktywności.
- Zachowania hipochondryczne.
- Izolowanie się od innych.
- Depresja.
- Ryzyko pojawienia się objawów psychosomatycznych.
- Chorobliwa zazdrość.
- Postawa optymistyczna – szukanie rozwiązań problemów związanych z życiem erotycznym, nastawienie zadaniowe.
Główne problemy dotykające sfery seksualności:
- Pogarszanie się stanu zdrowia.
- Samotność (niezaspokajanie potrzeby ciepła, zrozumienia, wsparcia i bliskości).
- Zainteresowanie seksem spada znacząco u mężczyzn po 62 r.ż., u kobiet po 55 r.ż.
- Wdowieństwo (dotyczy głównie kobiet).
- Rzadko występuje w związkach zadowolenie z seksu.
- Częsta depresja i przygnębienie wynikające z samotności.
- Najczęstsze formy aktywności podczas stosunku to: pocałunki w usta, pieszczoty piersi, pieszczoty narządów partnera/ki.
Przyczyny braku aktywności seksualnej:
- Kobiety: brak partnera, brak potrzeby, niechęć do seksu.
- Mężczyźni: problemy zdrowotne.
- Ok. 10% mężczyzn i ok. 3% kobiet realizuje swoje potrzeby seksualne poza związkiem.
Na podstawie wykładów dla studentów kierunku: Psychogeriatria z neurorehabilitacją – studia podyplomowe, PUM, Szczecin, 2013r.