Przemoc seksualna wobec osób starszych.

Osoby starsze to grupa zwiększonego ryzyka przemocy z powodu zależności od opiekuna i ograniczonych możliwości przeciwstawienia się.

Przemoc seksualna wobec osoby starszej ma miejsce wówczas, gdy jest ona zmuszana, zastraszana w celu podjęcia niechcianych przez nią kontaktów seksualnych. Jest to również sytuacja,  w której nie jest ona w stanie rozpoznać znaczenia tej sytuacji i/lub wyrazić swojego przyzwolenia.

Ofiarami przemocy są głównie kobiety o poważnych dolegliwościach fizycznych i psychicznych, często przebywające w domach opieki.

Sprawcami przemocy są najczęściej opiekunowie, czyli rodzina seniora lub pracownicy ośrodka. Sprawcy ci dopuszczają się pieszczot, podglądania, zmuszania do oglądania pornografii, dotykania narządów płciowych, penetracji pacami, gwałtu dopochwowego, doodbytniczego czy z użyciem przedmiotu.

Fizyczne znamiona przemocy to:

  • ból,
  • podrażnienia,
  • krwawienia i zadrapania narządów płciowych i/lub odbytu,
  • zadrapania wewnętrznej części ud,
  • problemy z chodzeniem i/lub siedzeniem.

Psychiczne znamiona przemocy:

  • niepokój, strach, przygnębienie,
  • unikanie opiekuna,
  • odmowa poddawania się zabiegom higienicznym (np. kąpiel),
  • pobieranie leków,
  • odmowa przyjmowania pokarmów.

Badanie amerykańskie (Ramsey-Klawsnik, 1991)

  • 71% ofiar przemocy było całkowicie zależnych od otoczenia, 43% miało zaburzenia psychiczne (np. choroba Alzheimera, stan po udarze itp.).
  • 61% przypadków przemocy stanowił gwałt.
  • 1/3 przypadków przemocy była widziana przez świadków (rodzinę, pielęgniarkę, pomoc społeczną, sąsiadów).
  • 96% sprawców to mężczyźni, 81% to opiekunowie ofiar (w tym 78% członkowie rodzin, a 39% to synowie – kazirodztwo stanowiło 50% przypadków).

Badanie brytyjskie (Holt, 1993)

  • 85% ofiar stanowiły kobiety powyżej 75 r.ż.
  • 77% ofiar cierpiało na demencję.
  • 98% sprawców to mężczyźni, w tym w 88% przypadków ofiara była zależna od opieki napastnika.
  • Ofiary-kobiety: 71% doznało gwałtu dopochwowego, 60% – dotykania narządów płciowych, 55% sprawców było ich synami, 12% – zięciami, 12% – wnukami.
  • Ofiary-mężczyźni: 77% doznawało gwałtu doodbytniczego, 69% doświadczało gróźb i przemocy emocjonalnej w celu wymuszenia na nich określonych zachowań seksualnych, 54% doznawało dotykania narządów płciowych, 62% sprawców było ich znajomymi, 31% – opiekunami.

Badanie z Wirginii (Teaster, 2000)

  • 95% ofiar to kobiety, 81% z nich miało 70-89 lat.
  • 72% ofiar mieszkało w domach opieki.
  • 76% aktów przemocy było widzianych przez innych (głównie personel lub współlokatora).
  • Przemoc polegała głównie na wymuszonych pocałunkach i pieszczotach (73%), 43% – przesadne zainteresowanie ciałem ofiary, 5% penetracja palcami i gwałt dopochwowy.
  • 98%  sprawców to mężczyźni (w tym 68% – współmieszkańcy, 5% – pracownicy domu opieki).
  • 28% sprawców cierpiało na chorobę psychiczną, a 16% nadużywało alkoholu lub narkotyków.

Ujawnianie przemocy seksualnej

  • Podstawowa trudnością jest brak współpracy ze strony ofiar.
  • Przyczyny braku współpracy: zaburzenia świadomości, strach, wstyd (szczególnie w sytuacji kazirodztwa).

Czynniki ryzyka wystąpienia przemocy seksualnej u osób starszych

  • Płeć żeńska.
  • Zaburzenia świadomości.
  • Utrata sprawności i samodzielności.
  • Zależność ofiary od opiekuna.
  • Izolacja społeczna ofiary zwiększająca poczucie bezkarności sprawcy.
  • Choroba psychiczna i uzależnienia sprawcy.

Na podstawie wykładów dla studentów kierunku: Psychogeriatria z neurorehabilitacją – studia podyplomowe, PUM, Szczecin, 2013r.