Fot. Gabinet psychoterapii superEGO

Niemowlęctwo nie jest jedyną szansą na zdrowe przywiązanie, jaką ma jednostka. Niemowlę poddane urazowym doświadczeniom nie jest skazane na dysfunkcję. Na przykład wiele dzieci, które były pozbawione dobrej relacji w wieku niemowlęcym, faktycznie, w dużej mierze, nadrabia ten brak w późniejszym okresie życia – z pomocą najlepszego przyjaciela, wyjątkowego nauczyciela czy podnoszącego na duchu sąsiada. I wielu adolescentów i dorosłych odnajduje uzdrawiającą więź w dojrzałym związku miłosnym. U wielu osób tego rodzaju związki w dużym stopniu kompensują deficyty i trudności przeżywane w okresie niemowlęcym. Jeszcze inni znajdują potrzebną więź w relacji psychoterapeutycznej. /s. 48/

Osoby, które były molestowane lub bite w okresie dzieciństwa lub adolescencji, mogą być później podatne na seksualne wykorzystywanie lub przemoc, ponieważ ich naturalne impulsy do samoobrony i protestu (fizycznego i werbalnego) zostały wygaszone. Oczekiwanie krzywdzącego traktowania przez innych lub własne osłabione zdolności  mogą uporczywie się utrzymywać mimo nieodpartych dowodów, że sytuacja uległa zmianie. /s. 58/

Jedną z trudności związanych ze wstydem jest to, że nie wydaje się, aby był on wyrażany i rozładowywany w taki sposób jak inne uczucia: smutek i żal znajdują ujście w płaczu, gniew we wrzasku i tupaniu, strach w krzyku i dygotaniu. (…) Za klucz do złagodzenia wstydu uznaje się akceptację i kontakt. Chociaż wydaje się, że nie ulega on rozładowaniu, faktycznie rozprasza się w bardzo szczególnych okolicznościach – pod wpływem nieosądzającego, akceptującego kontaktu z innym człowiekiem. /s. 89/

Czas następujący po traumatycznym zdarzeniu ma znaczenie decydujące. Jakość kontaktu i pomocy, jaką otrzymuje ofiara może mieć duży wpływ na dalsze następstwa traumy. Z tego właśnie powodu często wskazane jest, aby w pierwszej kolejności rozwiązać problemy następujące zaraz po traumatycznym zdarzeniu, a dopiero później zająć się samym zdarzeniem. Czasami to, co dzieje się po zdarzeniu jest bardziej dewastujące niż samo zdarzenie. /s. 197/

Ciało pamięta. Psychofizjologia traumy i terapia osób po urazie psychicznym, Babette Rothschild, WUJ, Kraków 2014